(Dit verhaaltje heb ik al eens eerder geschreven maar het is te leuk om het niet nog eens te lezen)
Uit een onderzoek aan de KU Leuven is gebleken dat nooit eerder mensen in de westerse landen zo naar geluk streven als nu het geval is, ook al zijn er steeds meer mensen die kampen met depressieve gevoelens. Of misschien juist daardoor?
De druk om gelukkig te zijn, zo blijkt uit het onderzoek, komt voort uit vooral de sociale media als Facebook, waardoor heel veel mensen denken dat ze niet aan de sociale norm beantwoorden en zich dus steeds slechter gaan voelen.
Ik las een kort verhaal van Toon Tellegen, een dierenverhaal uit zijn bundel ‘Een hart onder de riem’, dat mij sterk deed denken aan ditzelfde feit: hoe een mens zichzelf niet toestaat af en toe negatieve emoties te hebben. De schildpad in het verhaal is daar een mooi voorbeeld van. Ik geef een korte samenvatting:
Op een ochtend denkt de schildpad dat hij ongelukkig is. Maar hij weet het niet helemaal zeker, want het kan ook zijn dat hij heel gelukkig is. Uren denkt hij over dit probleem na, over de twijfel of hij zich gelukkig of eigenlijk diep ongelukkig voelt. Toevallig komt de boktor langs, zodat de schildpad hem voorzichtig kan vragen: ‘Denk je dat ik gelukkig ben?’ De boktor (de dokter) die zich ineens heel belangrijk voelt, gaat zeer serieus op de vraag in. Hij vraagt de schildpad op de rug te liggen en met de poten te spartelen, waarna hij de schildpad optilt en hem turend tegen het zonlicht houdt. Dan concludeert de boktor, na lang en diep nadenken, dat de schildpad een beetje gelukkig maar ook een beetje ongelukkig is. En dan moet de boktor er gauw van door omdat hij haast heeft en nog veel belangrijke dingen te doen heeft.
De hele middag denkt de schildpad over zijn probleem na. ‘Hoeveel is een beetje gelukkig en een beetje ongelukkig eigenlijk?’ Hij wou dat hij ergens anders aan kon denken. Maar er bestond niets anders dan dit ene probleem. Toen de zon onderging kroop de schildpad onderin en diep weg achter in zijn schild, ver weg onder het struikgewas, deed zijn ogen dicht en viel in slaap. Die nacht droomde hij dat hij een inktzwarte wolk was waaruit het zó heftig regende dat er uiteindelijk niets meer aan regen overbleef, zodat er ook van de schildpad niets meer overbleef.
De volgende dag was de lucht blauw, en de schildpad dacht er niet meer aan of hij gelukkig of ongelukkig was. Hij poetste zijn schild op, ging wandelen, en in de verte zag hij een boterbloem die hij nog voor de avond wilde bereiken.
Dit korte verhaal geeft duidelijk aan wat het verschil is tussen een vernauwd bewustzijn en een verruimd bewustzijn. Meestal, of eigenlijk altijd, zijn wij verbonden met het vernauwde denkbewustzijn dat zich steeds maar weer opnieuw buigt over ons eigen beeld: Wie ben ik, wat voel ik? Voel ik me vandaag moe of gaat het een beetje beter? Hoe ziet een ander mij eigenlijk? Moet ik mij niet aardiger, nuttiger of hulpvaardiger opstellen. Beantwoord ik wel aan de juiste criteria die de samenleving en de mensen om mij heen van mij eisen? Sta ik wel kritisch en alert genoeg in het leven? Waarom lopen sommige mensen onverschillig om mij heen? Houd ik wel voldoende van mijn gezin? Waarom kan ik me niet wat gelukkiger voelen?
Allemaal gedachtes en vragen die ons zó dagelijks bezig houden dat we er in wezen verdrietig, ontevreden en soms radeloos ongelukkig van worden.
De schildpad zit op een dag net zo gevangen in zijn eigen denkpantser. Dat maakt hem duidelijk ongelukkig, al dat denken over of hij gelukkig of ongelukkig is. En niemand kan hem helpen. Zelfs boktor, de grote alwetende ‘doktor’, niet.
Het nadenken over wel of niet gelukkig zijn is een probleem van alle tijden. Maar juist door de grote welvaart momenteel, crisis of niet, zijn er opmerkelijk veel indrukwekkende ‘boktors’ op aarde te vinden. Het zijn de geluksgoeroes die het maakbare geluk, ook in hun eigen portemonnee, uitgevonden hebben. Geluksgoeroes vertellen ons in hun indrukwekkende boeken hoe we het aan moeten pakken, hoe we als mens niet meer ongelukkig hoeven te zijn. Als een hype woekeren de lianen van gelukstips, boeken, paden met honderden theorieën en duizenden wijsheden als wildgroei uit de grond op om ons maar gelukkig te krijgen. ‘Niet somber doen joh, de zon schijnt toch, je hebt genoeg vrienden, wees een beetje tevreden en zie dat jij geen enkele reden tot klagen hebt!’ Alsof het leven maakbaar is!
Hoewel er gelukkig ook pregnante tegengeluiden te horen zijn, zoals die van de psychiater Dirk De Wachter die de mens bijna gebiedt een beetje ongelukkig te leren zijn, opdat hij zich daardoor kan bevrijden van kleine of grote beetjes oud zeer.
De schildpad uit het verhaaltje doet in die zin iets heel wijs. Hij trekt zich terug, hij verdwijnt in zijn schild en laat de slaap over zich heenkomen. Hij ontdoet zich van alle dingen, de wereld en alle bedenksels, Omdat hij niets anders weet te bedenken laat hij de natuur haar werk doen. Je zou kunnen zeggen dat hij gaat mediteren. Zo ontvangt hij in de nacht het wonderlijke beeld dat exact op zijn schildpadverdriet aansluit. Dat beeld blijkt genezend te werken. Hij wordt één grote inktzwarte verdrietwolk en huilt zo heftig, zo ongehoord regenend heftig, dat hij als wolk en dus als schildpad volledig verdwijnt. Niets blijft er nog van zijn oude schildpadbeeld over, omdat het verdronken en vergaan is door zijn verdriet.
Deze verwijzing doet mij direct denken aan Sint Jan van het Kruis die net als de schildpad dóór zijn donkere nacht heen zichzelf verliest aan iets wat veel groter is dan hijzelf. En pas daardoor, omdat hij zich helemaal door de diepe duisternis als een wolk laat omhullen, breekt licht en vrijheid weer door. Dóór de donkere nacht van absolute eenzaamheid heen, door op zichzelf teruggeworpen te zijn en in te keren, door alles los te laten, kan de geest weer helder en eenvoudig zichzelf zijn. Dan maakt het allemaal niet zoveel meer uit. De mens is een universeel wezen want ook de zengeest denkt niet na of zij gelukkig of ongelukkig is, maar wandelt gewoon door van het ene ogenblik naar het andere.
Zo deed de schildpad, en zag in de verte onder de stralende zon een boterbloem staan, zacht en diepgeel beschenen door de zon, dat hij die nog voor de avond wilde bereiken.’
‘Het is de kunst van het leven een klein beetje ongelukkig te kunnen zijn’ , volgens Dirk De Wachter. De kunst van het niet manipuleren van onszelf, maar gewoon te laten zijn