TAAL ERNAAR
Ik heb Nederlands gestudeerd. ‘Tja’ zeggen mijn denkrimpels die er inmiddels vele zijn. Dan denk je dat je het ‘Hollands’ van de Lage Landen helemaal in je zak hebt.
Alle kindertjes onder mijn hoede van 12 tot 19 heb ik leren ontleden, taalfouten te ontdekken, leren schrijven, na te denken over zinsbouw en woordgebruik, ze iets over de letterkunde van grijs verstofte en nog levende schrijvers te vertellen. Maar is dat wel zo’n zaligheid? Ik betwijfel het.
Bovendien wat blijft er nog van over? Mijn schoonzoon (net als mijn dochter), die ik in mijn klas had toen hij 16 jaar was, weet alleen te vertellen dat ik een werkelijk toffe juf was. Maar is dat alles? Ik moet zeggen dat mijn schoonzoon foutloos spelt, wat ik niet helemaal van mijn dochter kan zeggen, maar communicatie gaat over meer dan foutloos spellen. Hoewel ik graag zie dat de taalregels goed gebruikt worden communiceer ik met mijn dochter makkelijker dan met mijn schoonzoon. Hoewel we dezelfde taal gebruiken.
Heb ik echt al die jonge mensen iets over taal en het wezen van taal kunnen vertellen? Ik ben bang van niet. Ook al valt dat veelal te wijten aan de beperkte schoolmethodes waaraan je je moest houden.
Taal is verbonden met jezelf, en aan je gevoel en je verlangens en je beelden woorden geven. Als lerares heb ik hard aan de vorm gewerkt maar wat gaat er aan die vormgeving vooraf? Heb ik de meisjes en jongens geleerd hun verdriet diep woord te geven door taal, hun puberwoede te kunnen kanaliseren via woorden en zinnen, hun twijfel en angsten om te zetten in sprekende zelfs niet bestaande woorden? Dat alles heb ik niet gedaan…oftewel niet direct. Dat vereist een universele taal van binnen, heel lijfelijk, waarmee je gevoelscontact moet gaan krijgen. Dat moet je leren. Daar zou een aparte leraar voor moeten zijn in deze tijden.
In Zuid-Afrika onlangs ging er een wereld voor me open. Het Nederlands heb ik in Zuid-Afrika als de meest kleurrijke verbeeldende taal horen verstaan, waar in het Hollands alles verbloemd wordt. Neem het Nederlandse woord ‘gespannen’ dat in het Afrikaans snaarstyf wees wordt genoemd. Wat een lijfelijk beeld!
Het woord ‘herinnering’= nabeeld, ‘hoe gaat het?’= hoe swaai die hekkie?, ‘herrie’ = kattebasaar, ‘in de problemen zitten’ = hy zit in diep kak, ‘jaloezie’ = groenoogmonster hê, ‘kaalhoofd’ = ‘n vleiskuif hê, ‘ontevreden’ = ’n dik bek hê, ‘op sterven na dood’ = hy is deur die kraaie bespreek; ‘een boer (laten)’ = nekpoep, ‘friet’ = slaptjips, ‘fluiten’= hy het kanariesaat geëet, enzovoorts. Teveel om op te noemen.
Hoe maak ik taal schilderachtiger duidelijker dan dat? Hoe maak ik van taal leven en gevoel? Monddak als ‘gehemelte’ ; ek hê ’n breinkind als ‘een idee hebben’. Het dwingt je om letterlijk het beeld bij het woord te zien. Zo dichtbij mijzelf vanbinnen.
Voor mij is dat de weg van bewustwording om te voelen en uiting te geven aan lijflijkheid. Monddak doet me direct mijn mond vanbinnen voelen; fladderende hartklop (‘hartritmestoornissen’) maakt me precies duidelijk wat er dan gebeurt met mijn hart, zoals jeukvoete hê voor ‘nerveus zijn’. En bij die duikie in die buik voel ik mijn navel wezenlijker dan wanneer ik het over mijn navel heb.
Kortom… mijzelf voelen zoals ik hier rustig zit op de stoel kry mijn gatkant (bips) een blaaskans (op adem komen) en mijn inklimgordel (korset) van spieren kry een ruime deurkomkans (uitweg) . Ek moenie worrie nie (niet piekeren) ek laat my los, ek is raak-my-nie-agtig (zorgeloos) en kry ’n oop kop (open mind). Ek ben nie langer nie een kermkous (zeurkous) want ik voel my binnenste zit op die stoel en ek wor sagt.
Heerlijk dat Zuid-Afrikaans, ik had al wat meegekregen van je nichtje Niki Romijn in haar liedjes en optreden rondom Ingrid Jonker, maar wat je hier beschrijft Liesbeth zijn de zinnen die inderdaad lijfelijk raken. Wat een heerlijke taal. Net als kindertjes die voor het eerst ‘logisch’ gaan praten en hun eigen taal hebben, dat is ook smullen. Waarom corrigeren we dat toch steeds? Ik overpeins zo met je mee….